Wypadek przy pracy – najważniejsze informacje
Wypadek przy pracy jest zdarzeniem losowym w wyniku którego zostało narażone zdrowie lub życie pracownika. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez GUS w 2023 r. zgłoszono aż 68 663 wypadki przy pracy. Każdy wypadek przy pracy nie tylko ma bezpośredni wpływ na poszkodowanego pracownika, ale również niesie za sobą szereg obowiązków dla pracodawcy. W tym wpisie omówię czym jest wypadek przy pracy, jakie wypadki są traktowane na równi z wypadkami przy pracy oraz jakie obowiązki ciążą na pracodawcy w chwili otrzymania informacji o wypadku przy pracy.
- Wypadek przy pracy – kiedy mam z nim do czynienia?
- Jakie wypadki są traktowane na równi z wypadkami przy pracy?
- Obowiązki pracodawcy w momencie otrzymania informacji o wypadku przy pracy:
Wypadek przy pracy – kiedy mam z nim do czynienia?
Zgodnie z art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Dodatkowo, aby sklasyfikować zdarzenie jako wypadek przy pracy, zdarzenie musi się charakteryzować czterema cechami:
- nagłość – określenie tego, jakie zdarzenie jest zdarzeniem nagłym, a jakie zdarzenie nie ma cechy nagłości, doprecyzowały orzeczenia sądowe. Przyjmuje się, że co do zasady zdarzenie będące wypadkiem przy pracy powinno zadziać się w ciągu trwania dnia pracy (np. porażenie prądem elektrycznym, upadek na schodach, wypadek samochodowy; poranny stres wynikający z rozmowy pracownika z przełożonym skutkujący zawałem serca tuż przed zakończeniem pracy).
- przyczyną zewnętrzną – czyli taką, która nie wynika z wewnętrznych uwarunkowań organizmu pracownika, np. choroby; do przyczyn zewnętrznych zaliczyć można np. brak osłony na maszynie, uszkodzone urządzenie, działanie innych osób lub zadziałanie sił przyrody; z orzecznictwa sądowego wynika, że przyczyna zewnętrzna nie musi być wyłączną przyczyną wypadku – może nastąpić splot przyczyny zewnętrznej z przyczyną tkwiącą w organizmie człowieka, ale przy tym ważne jest, aby stanowiła ona przyczynę sprawczą zdarzenia, np. nadmierny wysiłek fizyczny powodujący zawał serca.
- związkiem z pracą, czyli nastąpiło: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, podczas wykonywania czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy w drodze między siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
- urazem lub śmiercią – które definiuje się jako uszkodzenie tkanek ciała lub narządów wewnętrznych pracownika w wyniku zadziałania czynnika zewnętrznego. Będą to np. skaleczenia, rany, złamania kończyn, amputacje, oparzenia (także chemiczne), odmrożenia, zatrucia, skutki duszenia, działania promieniowania, ale także wstrząs psychiczny, będący reakcją na stres. Uraz nie musi skutkować niezdolnością do pracy (zwolnieniem lekarskim).
Oznacza to, że aby prawidłowo zaklasyfikować zdarzenie jako wypadek przy pracy, co do zasady zdarzenie powinno zawierać wszystkie wyżej wymienione cechy wypadku przy pracy. W przypadku wystąpienia tylko jeden z przesłanek, niestety taka klasyfikacja nie będzie możliwa.
Jakie wypadki są traktowane na równi z wypadkami przy pracy?
Niejednokrotnie zdarzają się sytuacje w których pracownik ulega zdarzeniu wypadkowemu w trakcie wykonywania powierzonych mu zadań niepozostających w bezpośrednim związku z pracą. W praktyce, mamy wtedy do czynienia z wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy. W zakresie uprawnienia do świadczeń ubezpieczeniowych będzie to wypadek, któremu pracownik uległ:
- w czasie podróży służbowej do miejsca delegowania lub np. między miejscem oddelegowania a miejscem zakwaterowania albo w miejscu zakwaterowania, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe,
Dodatkowo, za przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego podczas:
- wykonywania pracy lub współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
- wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,
- wykonywania innych czynności, które opisuje ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Obowiązki pracodawcy w momencie otrzymania informacji o wypadku przy pracy:
W sytuacji, gdy doszło do wypadku przy pracy na pracodawcy ciąży szereg procedur, które zostały uregulowane w art. 234 Kodeksu pracy oraz rozporządzeniu w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, zgodnie z którymi pracodawca jest zobowiązany:
- podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie,
- zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom,
- do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający,
- niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy,
- powołać zespół powypadkowy, który sporządzi protokołu powypadkowy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
- zatwierdzić protokół powypadkowy,
- zapewnić doręczenie protokołu powypadkowego poszkodowanemu,
- dostarczyć protokół powypadkowy właściwemu inspektorowi pracy – w przypadku wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych,
- prowadzić rejestr wypadków przy pracy,
- zarejestrować wypadek w rejestrze wypadków przy pracy,
- sporządzić statystyczną kartę wypadku GUS.
Ważne: Zgodnie z art. 283 § 2 pkt 6 Kodeksu pracy zaniechanie powiadomienia o wypadku przy pracy właściwych organów w tym Okręgowego Inspektora Pracy, stanowi wykroczenie z i jest zagrożone karą grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.
Podstawa prawna:
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
art. 234 Kodeksu pracy
Rozporządzeniu w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy
art. 283 § 2 pkt 6 Kodeksu pracy